باغ ملی گیاهشناسی چیست؟ کارکردهای باغهای گیاهشناسی چیست؟
باغ ملی گیاهشناسی، محوطه‌ای است که در آن، طیف وسیعی از انواع گیاهان، درختان، گل‌ها، درختچه‌ها و نهال‌ها، با اهداف مختلف گردآوری و نگهداری می‌شوند. کشت، تکثیر و نگهداری از ذخایر گیاهی و بذر و پیاز گونه‌های مختلف گیاهان از جمله اهداف تأسیس باغهای گیاهشناسی است. در باغهای گیاهشناسی، گونه‌های مختلف گیاهی، برچسب‌گذاری و از نظر رده، نوع، کاربرد و پراکندگی جغرافیایی دسته‌بندی می‌شوند.
راه‌اندازی و ایجاد باغ ملی گیاهشناسی با اهداف مختلف دنبال شده است. از جمله این اهداف می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تکثیر، نگهداری، مراقبت از گونه‌های مختلف گیاهی، به ویژه گونه‌های در معرض انقراض، از جمله اهداف کاربردی و بنیادی باغهای گیاهشناسی است. در این باغ‌ها، بذر و پیاز گونه‌های مختلف گیاهان نیز نگهداری می‌شود. به طور کلی، باغهای گیاهشناسی به عنوان ذخایر ژنتیکی گیاهان و درختان شناخته می‌شوند.
- یکی دیگر از کارکردهای عمده باغهای گیاهشناسی، جنبه نمایشگاهی، تفریحی و سیاحتی بودن آن‌ها است. لذا باغهای ملی گیاهشناسی به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری و توریستی مطرح در هر کشور یا شهر به شمار می‌روند. تماشای گونه‌های متنوع گیاهی و درختان، لذت بردن از فضای سبز و پیاده‌روی و قدم زدن در این باغ، از جمله سرگرمی‌های رایج این نوع فضا‌ها به شمار می‌رود.
- باغهای گیاهشناسی اغلب توسط مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی دایر و یا حمایت می‌شوند. از طریق این باغ‌ها، پروژه‌های پژوهشی، تحقیقاتی و مطالعاتی پیرامون پوشش‌های مختلف گیاهی، تنوع گیاهان، بذرها، تاریخچه گیاهان و درختان دنبال می‌شود. به بیان دیگر، این باغ‌ها، نگهداری مجموعه‌های مستند از گیاهان زنده را برای اهداف تحقیقات علمی، حفاظت از گونه‌ها، نمایش و آموزش بر عهده دارند.
باغ گیاهشناسی ملی ایران
باغ ملی گیاهشناسی ایران در کجا واقع شده است؟
اگر بزرگراه تهران-کرج را تا خروجی پیکانشهر و در ادامه به شهرک سرو دنبال نمایید، در انتهای خیابان شهید گودرزی، به باغ ملی گیاهشناسی می‌رسید. این باغ وسعتی در حدود 150 هکتار دارد و مجموعه‌ای متنوع از ۴۰۰۰ گونه گیاهان بومی و غیربومی را در خود جای داده است. طراحی باغ گیاهشناسی ملی ایران در سال ۱۳۴۸ و با همکاری جمعی از کارشناسان داخلی و خارجی آغاز شد. امروزه باغ گیاهشناسی ملی ایران بزرگترین باغ گیاهشناسی خاورمیانه و یکی از ۱۰ باغ گیاهشناسی برتر کل دنیا محسوب می‌شود. مجموعه‌های باغ تحت عنوان رویشگاه‌ها نام‌گذاری شده‌اند و شامل موارد زیر هستند:
- رویشگاه گیاهان بومی ایران شامل: هیرکانی (خزری)، زاگرس، البرز جنوبی، ایرانی تورانی، گلخانه جنوب ایران، باغ پیازهای ایرانی و باغ میوه‌های بومی.
- رویشگاه گیاهان مناطق مختلف جهان شامل: رویشگاه‌های آمریکا، اروپا، قفقاز، هیمالیا، چین و ژاپن.
- مجموعه‌های موضوعی و بخش‌های تخصصی شامل: گیاهان صنعتی و دارویی، باغ صخره‌ای و گیاهان زینتی، باغ سیستماتیک، چهارباغ ایرانی، پهن برگان همیشه سبز.
از جمله جاذبه‌های باغ گیاهشناسی آزادشهر می‌توان به باغ ایرانی، پل ژاپنی، دریاچه‌های مصنوعی، باغ آلاله‌ها، رودخانه، آبشار مصنوعی، موزه حشرات و.. اشاره کرد.
طراحی، هویت و ساختار رویشگاه‌های باغ ملی گیاهشناسی، به گونه‌ای است که شرایط واقعی هر رویشگاه‌ها را به تصویر می‌کشد. به عبارت دیگر، فضای طبیعی، خاک، چمن، بوته‌ها، بوته‌زارها، صخره‌ها، رطوبت و آبیاری و علف‌های هر رویشگاه، منطبق با شرایط واقعی آن‌ها است. بازدید از رویشگاه جنگل‌های هیرکانی، قطعا خاطره‌ای خوشایند از قدم زدن در جنگل‌های سرسبز شمال را برای شما به ارمغان خواهد آورد. یا با حضور در رویشگاه چین و ژاپن، درک و شناخت عمیق و لذت‌بخشی از شرایط پوشش گیاهی سرزمین آفتاب تابان یعنی ژاپن خواهید داشت.
باغ گیاهی‌شناسی ملی ایران، در تمام فصول سال پذیرای بازدیدکنندگان است و به فراخور هر فصل، جذابیت‌ها و زیبایی‌های خاص خود را دارد. علی رغم اینکه اغلب مردم ترجیح می‌دهند در فصل‌های گرم و معتدل سال، از این باغ دیدن کنند اما باغ گیاهشناسی در زمستان نیز جذابیت‌های بسیار جالب توجهی دارد. در فصول و ماه‌های مختلف سال، برنامه‌ها و جشنواره‌های مناسبتی متعددی، به تناسب شرایط هر فصل برگزار می‌شود. از جمله می‌توان به جشنواره گلاب‌گیری در اردیبهشت، جشنواره انار و محصولات مرتبط در فصل پاییز و جشنواره گل‌های داوودی اشاره کرد. باغ گیاهشناسی، در حال حاضر زیرمجموعه موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور است.
باغ گل‌های زینتی
نحوه دسترسی، شرایط و قیمت بلیط بازدید از باغ گیاهشناسی به چه صورت است؟
باغ ملی گیاهشناسی ایران در منطقه 22 واقع شده و لذا از طریق خودروی شخصی، باید آزادراه تهران- کرج را تا خروجی پیکانشهر دنبال کرد. در ادامه مسیر رفتن به باغ گیاهشناسی از طریق خیابان سرو آزاد (آزادشهر) و در انتهای خیابان شهید گودرزی، بلوار گیاهشناسی دنبال می‌شود. همچنین دسترسی به مترو نیز از طریق ایستگاه مترو ایران‌خودرو امکان‌پذیر است.
نقشه دسترسی به باغ گیاهشناسی
بازدید از باغ ملی گیاهشناسی در همه ایام و روزهای سال امکان‌پذیر است. برای تهیه بلیط می‌توان از طریق سایت اینترنتی باغ اقدام کرد. همچنین سایت‌هایی مثل نت‌برگ و تخفیفان نیز، بلیط باغ را با تخفیف‌های مناسب عرضه می‌کنند. ورودی باغ 15 هزار تومان است و در صورتی که از سایت خریداری شود، این مبلغ به 9.900 هزار تومان کاهش خواهد یافت.
به دلیل شرایط خاص گیاهان باغ ملی گیاهشناسی، قوانین و مقررات سخت‌گیرانه‌ای برای بازدید از این باغ اعمال می‌شود. برخی از گونه‌های موجود در باغ، از جمله گیاهان در معرض خطر انقراض هستند. همچنین، شرایط طبیعی که برای هر گونه گیاهی یا رویشگاه‌ها ایجاد شده است، هزینه‌های زیادی را به خود اختصاص داده است. با این اوصاف، بازدیدکنندگان باید قوانین و مقرراتی ساده و در عین حال مهم را رعایت کنند. به طور مثال، محل‌های استراحت مشخصی برای بازدیدکنندگان در نظر گرفته شده و لذا ایجاد کمپ، چادر زدن و نشستن روی چمن‌ها و گیاهان و روشن کردن آتش در باغ ممنوع است. همچنین بازی کردن (با بدمینتون یا توپ و …) در محوطه‌های باغ مجاز نیست.
باغ گیاهشناسی ملی و نماهایی از آن
باغ گیاهشناسی چه امکاناتی دارد؟
مجموعه باغ ملی گیاهشناسی، دارای پارکینگ رایگان و نیز امکانات فروش نهال‌های متنوع است. همچنین آموزش‌هایی برای کشت و پرورش نهال‌های گیاهان و درختان در باغ ارائه می‌شود. کافه، رستوران، آلاچیق، نمازخانه و سرویس بهداشتی از جمله دیگر امکانات رفاهی باغ است.
باغ ژاپنی
سایر باغهای گیاهشناسی کشور در کدام شهر‌ها واقع است؟
علاوه بر باغ گیاهشناسی ملی ایران که در تهران واقع شده است، در برخی از شهر‌های کشور نیز باغهای گیاهشناسی اقماری وجود دارد. این باغ‌ها در راستای اهداف تحقیقاتی، پژوهشی، ذخیره ژنتیکی گونه‌های گیاهی و بذر گیاهان و نیز در راستای فعالیت‌های مرتبط با بیابان‌زدایی ایجاد شده‌اند. برخی از باغهای اقماری کشور به شرح زیر هستند:
- باغ گیاهشناسی فدک: این باغ ویژه گیاهان گرمسیری و نیمه گرمسیری و در استان خوزستان در شمال شرقی دزفول احداث شده است.
- باغ گیاهشناسی زاگرس: این باغ در شهر خرم‌آباد و با هدف ذخیره گونه‌های گیاهی جنگل‌های زاگرس احداث شده است.
- باغ گیاهشناسی نوشهر: قدیمی‌ترین باغ گیاهشناسی در کشور و از جمله ذخایر جنگل‌های هیرکانی محسوب می‌شود.
- باغ گیاهشناسی همدان: این باغ با رویکرد ذخیره گونه‌های گیاهی دارویی و صنعتی بومی و غیربومی راه‌اندازی شده است.
- باغ گیاهشناسی یزد: این باغ به عنوان باغ گیاهان کویری یزد شناخته شده و با هدف حفظ و ذخیره گونه‌های گیاهی سازگار با مناطق کویری ایجاد شده است.
- باغ گیاهشناسی کاشان: این باغ با رویکردی مشابه باغ یزد، با هدف ذخیره گونه‌های گیاهی سازگار با شرایط آب و هوایی مناطق خشک و گرمسیری ایجاد شده است.
- باغ گیاهشناسی مشهد: این باغ، از جمله جاذبه‌های گردشگری مشهد به شمار می‌رود و بیشتر جنبه تفریحی و سیاحتی دارد.